Blijft België klimaatplan snoozen?

Article taken from BBL

Climate Action Network (CAN), een Europese koepel van milieuorganisaties waar ook Bond Beter Leefmilieu lid van is, publiceerde deze week een update van haar ‘NECP tracker’. Deze tracker houdt een vinger aan de pols van de nationale klimaatplannen. Welke doelstellingen streven de lidstaten na, waar zullen we landen met het voorgenomen beleid, en hoe zit het met de implementatie van bestaande plannen?

Dit jaar volgt de tracker 17 landen, waarbij rekening gehouden wordt met zowel de voorlopige Nationale Energie en Klimaatplannen (NEKP), ingediend in 2023, als de finale, die hun deadline in 2024 hebben. Ze vergelijkt ook met de vorige plannen, ingediend in 2019, om uit te zoeken of deze intussen gerealiseerd werden. CAN goot dit in een rapport en een handige website met enkele sprekende grafieken.

Hoge nood, lage lat
Het rapport schetst helaas een weinig rooskleurig beeld. Landen zijn te laat met hun plannen, leggen de lat te laag en broddelen met hun data. Er zijn steeds tegenvoorbeelden, verschillende lidstaten nemen wel hun verantwoordelijkheid. Maar het algemene beeld is niet verheffend.

Een eerste toetssteen is het ambitieniveau. De EU heeft unie-wijde doelstellingen afgesproken op vlak van energie en klimaat, en een deel hiervan moet vertaald worden naar nationaal beleid. Dit is onder meer zo op vlak van non-ETS klimaatbeleid (gebouwen, transport, landbouw, afval en landgebruik), hernieuwbare energie en energie-efficiëntie. De optelsom van de nationale plannen geraakt echter niet aan de Europese lat. Hoewel alle landen wel een versnelling hoger schakelen op vlak van decarbonisatie en groene elektriciteit, volstaat dit voorlopig niet.

Dat is grotendeels te wijten aan een kloof tussen woord en daad: de analyse van het voorgenomen beleid (de zgn. ‘with additional measures scenario’s’) toont dat te veel landen de eigen doelstellingen niet halen. Vooral de sectoren transport en landbouw blijven ter plaatse trappelen. Slechts in een handvol ligt daarnaast ook de lat zélf nog te laag: hier liggen de officiële klimaattargets lager dan de Europese afspraken. Dat is zo in Cyprus, Estland, Polen… en België.

Het Belgische NEKP is volgens de tracker een moeilijk leesbare mengelmoes van regionale plannen. De ambities zijn niet in lijn met de EU 2030 doelstellingen, en evenmin met het vonnis in de Klimaatzaak (-55% tov 1990). De doelstellingenop vlak van hernieuwbare energie en efficiënt energiegebruik zijn eveneens ‘ruimschoots onder’ de verwachtingen. In het klimaatbeleid stevent België af op een reductietekort van bijna 4 Megaton in 2030 (het tekort in dat jaar), en een cumulatief tekort (opgebouwd tot en met 2030) van 13 Mt. Deze cijfers gaan er bovendien van uit dat het beleid uitpakt zoals gepland. Dat betwijfelden we in 2023 al ten zeerste, vanwege de gebakken lucht in de cijfers voor o.a. transport en landbouw. Met het nieuwe Vlaamse regeerakkoord is deze basis nog onwaarschijnlijker geworden.

België al in winterslaap?
Ons land doet ook een tweede alarmbel afgaan: 16 van de 27 lidstaten, waaronder België, presenteerden nog geen finaal plan. Dit afgewerkte NEKP moest er normaal liggen tegen de zomer van 2024, nadat in 2023 een eerste ‘voorlopige’ versie becommentarieerd werd door de Commissie. Deze deadline zijn we dus massaal aan het missen.

De resterende tijd is nochtans krap. Er rest slechts 5 jaar tot 2030. Een gebrek aan nationale actie zal bovendien leiden tot oplopende koolstofprijzen: in 2027 schiet het emissiehandelssysteem voor gebouwen en transport immers in werking. Als de vraag naar brandstoffen niet daalt, stijgen de prijzen. Ook de prijs van nationale emissierechten, waarmee landen een eventueel tekort moeten afkopen, zal de hoogte in schieten. Hoe minder landen overschotten boeken, en hoe meer landen tekorten in verhouding tot hun europese doelstelling, hoe krapper de markt en hoe hoger de prijzen. Een somber scenario voor de Belgische begroting, die de komende periode aankijkt tegen een cumulatief klimaatdeficit van 13 Mt. Bij een zeer laag geschatte gemiddelde koolstofprijs van €90/t, kost dat ons al meer dan een miljard euro.

Het indienen van deze plannen is daarnaast verplicht onder de zogenaamde ‘governance verordening’. Een gebrek aan actie is dus ook een probleem voor de Europese rechtsorde. De Commissie heeft daarom al laten weten dat ze een inbreukprocedure overweegt, waarbij ze specifiek met de vinger naar België wees.

De laatste herkansingen
Hoe ontsnappen we aan deze impasse? In ons land is dat eigenlijk alleen mogelijk als Vlaanderen de loopgraven verlaat en de klimaatambities fors naar boven bijstelt. Het regeerakkoord biedt hiervoor een kiertje hoop. Minister Depraetere moet het huidige beleid grondig laten doorlichten, de doelstellingen optrekken, en aanvullende maatregelen nemen om uitvoering te geven aan zowel de Europese afspraken als de Klimaatzaak.

Diependaele I is één van de vijf Vlaamse regeringen die ons nog resten tegen 2050, en de laatste voor 2030. 5 legislaturen om onze klimaatafspraken na te komen. Au boulot, kameraden…

Grafische voorstelling van noodzakelijke uitstootvermindering om in lijn te blijven met klimaatafspraken